Autonomie en symbiose zijn twee zijden van dezelfde medaille. Wanneer iemand een ander erg claimt of juist zelf moeilijk toegankelijk is, is er grote kans dat er geen gezonde symbiose is geweest in de jeugd. Ongezonde symbiose in de kinderjaren mondt uit in zogeheten ‘symbiosetrauma’. Dit zorgt onbewust voor strubbelingen in (samenwerkings)relaties en ondermijnt autonomie. Autonomie is vaak een van de belangrijke drijfveren voor werkplezier.
We zullen onderzoeken wat een gezonde symbiose en autonomie inhoudt, hoe symbiose trauma ontstaat en welke gevolgen het kan hebben. Ook zullen we verkennen waar de coaching op gericht is om uit symbiose trauma te komen en te streven naar gezonde, constructieve relaties.
Gezonde autonomie is geworteld in gezonde symbiose
De behoeften van een kind zijn niet alleen fysieke maar ook emotionele behoeften, zoals behoefte aan liefde, fysiek contact, begrip en erkenning. Een van de sterkste bewegingen van de ziel is het zoeken naar de liefde van de moeder om een gezonde symbiose te ervaren waarin de universele behoeften worden vervuld.
Universele (kind)behoeften zijn ook behoeften aan ondersteuning, saamhorigheid en het gevoel ergens bij te horen. Wanneer deze behoeften niet worden bevredigd, kunnen gevoelens van eenzaamheid ontstaan en kunnen mensen zich geneigd voelen om hun eigen behoeften op te offeren voor het welzijn van de groep waartoe ze behoren.
Autonomie
Naarmate het kind opgroeit, ontwikkelt het ook een gezonde autonomie. Het woord ‘autonomie’ is afgeleid van het Griekse ‘auto-nomos’, wat betekent dat je je eigen regels volgt. Als volwassene ontwikkel je een gezond zelfvertrouwen, zelfliefde en eigenwaarde. Kortom: zelfbewustzijn.
Een gezonde autonomie is een basis ingrediënt voor een constructieve samenwerking tussen volwassenen. Een dergelijke samenwerking is te herkennen aan een aantal kenmerken. Het geven en nemen zijn in evenwicht. Er is sprake van een liefdevolle en empathische omgeving en er bestaat altijd de mogelijkheid en vrijheid om de relatie te beëindigen. Deze elementen ontbreken echter in een ‘ongezonde symbiose en schijnautonomie’. Als het evenwicht tussen geven en nemen verstoord is, kan er uitbuiting ontstaan en blijft iemand in een relatie vastzitten in plaats van ruimte te creëren voor een gezond afscheid.
Echte autonomie binnen een relatie wordt gekenmerkt door zelfstandigheid, het vermogen om indien nodig hulp te aanvaarden, een fundamenteel vertrouwen in anderen en een realistische zelfevaluatie. In contrast, bij schijnautonomie ontbreekt het basisvertrouwen in de mens, wat leidt tot wantrouwen jegens anderen, zelfoverschatting en angst voor afhankelijkheid.
Karakterstructuren zijn overlevingsmechanismes die zich ontwikkelen door o.a. symbiosetrauma. Schijnautonomie ligt dan op de loer. Wat is symbiosetrauma eigenlijk?
Symbiosetrauma
Symbiose trauma ontstaat wanneer een kind hulpeloos en machteloos is en in deze staat geen stabiel, veilig en emotioneel contact kan opbouwen met de ouder. De ouder heeft zelf kwetsingen ervaren als kind en is niet in staat zijn om de behoefte aan liefde van het kind te vervullen. De ouder kan zich niet openstellen voor emotioneel contact met het kind omdat ze bang zijn voor het contact met hun eigen getraumatiseerde delen. Dit resulteert bij het kind in een onveilige gehechtheid en een gebrek aan een emotionele basis voor vertrouwen.
Symbiosetrauma is vaak de basis waarop andere traumatische ervaringen worden gebouwd. Daarom is het van fundamenteel belang om dit trauma te verwerken.
Het gedrag herkennen
Gedrag dat voortkomt uit symbiosetrauma is te herkennen op verschillende manieren:
- Het vermogen om onderscheid te maken tussen eigen en overgenomen gevoelens gaat verloren. Hierdoor gaan mensen zich bijvoorbeeld zozeer aanpassen aan anderen dat ze over eigen grenzen gaan.
- Individuen kunnen geen ‘eigen identiteit’ ontwikkelen, ook wel een niet-identiteit genoemd. Ze lossen als het ware op, alsof ze geen eigen wil hebben, geen beleving van hun eigen zelf. Mensen die dit hebben gaan óf zichzelf wegcijferen óf gaan het compenseren met het zoeken naar erkenning.
- Mensen die last hebben van ‘symbiotische verstrikking’ met anderen, ervaren grote stress omdat er geen balans is in het geven en nemen in de samenwerking. Of ze kunnen onvoldoende weerstand bieden tegen de druk van verwachtingen, oordelen en afkeuring van anderen.
Impact van ongezonde symbiose op autonomie
Een gevolg van symbiose trauma is dat er twee delen ontstaan die beide aanwezig kunnen zijn of waarbij een deel de overhand neemt:
- het dominante deel neemt de macht en controle op zich. Dit zien we bijvoorbeeld terug bij enkele karakterstructuren. Deze karakterstructuur kan schijnbare autonomie ervaren, in werkelijkheid creëert deze in de samenwerking een negatieve spiraal door controle-drang. Omdat anderen geen zin hebben in deze controle-dwang, ontstaat er verwijdering in relaties;
- het afhankelijke deel past zich aan, voelt zich slachtoffer en durft niet voor zichzelf op te komen. Bij sommige karakterstructuren zie je dat deze persoon autoriteit buiten zichzelf stelt en soms agressie tegen zichzelf richt. Hier ontstaat een gebrek aan autonomie.
Beide delen kunnen ook in één persoon voorkomen waardoor er innerlijk conflict ontstaat. Ook kan het zijn dat of het dominante deel of het afhankelijke deel vooral op de voorgrond treedt.
De volwassene kan deze verstrikkingen overstijgen door de eigen pijn te doorvoelen. Dan worden niet langer de verwondingen van een innerlijke ouder/verzorger overgenomen. In een gezonde autonomie voelt men de eigen gevoelens en hoeft men niet langer de gevoelens van de ander – c.q. de ouder – te ervaren.
Naar een gezonde autonomie
De volgende stappen zijn belangrijk om naar een gezonde autonomie te komen.
- Erkennen dat kinderlijke behoeften aan contact en gerichtheid op de moeder volkomen normaal en passend zijn: het is essentieel om te begrijpen dat als kinderen de behoefte hebben aan emotionele verbondenheid en zorg van hun ouders, dit een natuurlijk en gezond verlangen is;
- Ontwikkelen van zelfstandigheid en vaardigheden om met verlatingsangst om te gaan: het is belangrijk om te leren hoe men zelfstandig kan functioneren en de eigen behoeften kan vervullen. Dit omvat het ontwikkelen van zelfvertrouwen en copingvaardigheden om met de angst voor verlating om te gaan;
- Motivatie om een zelfstandig en volwassen leven te leiden: het is cruciaal om gemotiveerd te zijn om een leven te leiden waarin men eigen keuzes maakt en verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen welzijn. Dit omvat het streven naar persoonlijke groei en volwassenheid;
- Gerichtheid op andere mensen voor constructieve relaties: het is belangrijk om te beseffen dat het mogelijk is om gezonde en constructieve relaties met anderen te onderhouden, waarbij men emotioneel verbonden is zonder de eigen identiteit te verliezen;
- Toestaan om gelukkig te zijn, zelfs als anderen dat niet zijn: het is van waarde om toe te staan gelukkig te zijn, ongeacht de emotionele toestand van anderen om zich heen. Men hoeft geluk niet te laten beïnvloeden door de emotionele staat van anderen.
Kortom, het doorbreken van symbiosetrauma houdt in dat men de normale behoeften en verlangens uit de kindertijd erkent, zelfstandigheid en copingvaardigheden ontwikkelt, de motivatie heeft om volwassen te zijn, constructieve relaties met anderen nastreven en zichzelf toestaan om gelukkig te zijn, zelfs als anderen dat niet zijn. Deze stappen dragen bij aan persoonlijke groei en het overwinnen van de negatieve effecten van symbiosetrauma en tot een gezonde autonomie te komen.
Voor bovenstaande blog heb ik gebruik gemaakt van de theorie van professor Franz Rupert. Deze blog is de opmaat naar mijn boek dat gaat over het overstijgen van overlevingsmechanismes naar magisch leven.
