Wanneer was jouw eerste zelfsturende ervaring? Wat dacht je van je eerste zelfstandige vakantie? Het eerste product dat je kocht met je zelf verdiende geld? Je eerste succes dat je eigenhandig hebt opgebouwd? Wanneer bespeurde je voor het eerst in je leven een groots gevoel van “jezelf” en het vrijheidsgevoel? Grote kans dat dit gevoel van euforie of trots gebaseerd is op ‘zelfsturing’.

“Geslaagde zelfsturing hebben een hoge genotsfactor, volgens prof. dr. Joachim Bauer. Met name als we ervoor kiezen om een lange termijn doel te stellen en hier regelmatig aan werken. Zelfsturing is een basisbehoefte. Het vervult onze drang naar creativiteit, persoonlijke groei en zelfontplooiing. Voor zelfsturing richten we ons op een hoopvolle toekomst waar we naar toe willen werken. Zelfsturing is dus een van de pijlers voor een gelukkig werkend zelfsturend team.

Zelfsturing  = Mindpower 

Voor zelfsturing doen we een beroep op het gedeelte van de hersenen dat we de PreFrontale Cortex (PFC) noemen. Hier zit je mindpower. De PFC zorgt ervoor dat we in complexe situaties het overzicht kunnen behouden, oplossingen vinden, grote verbanden zien en gezonde afwegingen maken. We gebruiken het voor ons vermogen om creatief te zijn, te schakelen tussen diverse belevingswerelden en de ander (echt) te begrijpen. Met de PFC lukt het ons zelfs om in moeilijke omstandigheden hoop te houden op een goede toekomst en kunnen we ‘lange uren maken’ in een gevoel van flow.

In het boek Geluk op het werk? Train je gelukscompetenties! wordt de PFC dan ook de “Higher Brain” genoemd. Niet voor niets is dit hersengedeelte volgens professor Bauer “de toverdoos” die ons de capaciteit geeft om afleiding uit te schakelen en te focussen, de (ongeschreven) regels die in een team ontstaan te snappen en je te helpen om je aan te passen. De Higher Brain verschaft je de eye-openers om vanuit de ogen van de ander te begrijpen waarom hij zich gedraagt zoals hij zich gedraagt – ook al zou jij dat nooit zo doen als hij.

Uitputting van je mindpower

Hoe lang kan de bron van jouw mindpower – jouw Higher Brain – “aan” staan? Tegenwoordig werken veel mensen onder een hoge werkdruk. Werkstress is een van de grootste oorzaken van uitval op het werk. Bauer stelt dat we onze Higher Brain kunnen uitputten. De voortdurende concentratie en aandacht, in combinatie met multi-tasking en alle social-media-tussendoortjes vormen een enorme belasting voor onze Higher Brain. Door deze afmatting putten we onze PFC uit. Dan schakelt onze Higher Brain automatisch af als een auto zonder benzine. Op zulke momenten komt neemt ons reptielenbrein het over. Dit gedeelte van onze hersenen noemt Bauer ook wel het basis-systeem of het driftsysteem.

Het drift systeem is gevoelig voor alle kortstondige genot en dus verslavingsgevoelig ongeacht de consequenties. Onder “leiding” van ons driftsysteem vallen we voor de kleine verleidingen waardoor die zak dikmakende zak drop, chocolade of chips ineens op is. We worden gevoelig voor de verslaving aan social media berichten in plaats van onzelf wat rust te gunnen. En wie gaat er op tijd slapen als de volgende Netflix aflevering automatisch doorloopt? Het driftsysteem geeft er niet om dat veel suiker je immuun-systeem aantast, te weinig slaap uitputtend is op de lange duur en te veel ongezond eten een sluipende werking heeft op onze hormoon huishouding.

Als je mindpower afneemt

Je mindpower neemt af in een tijdperk waarin we onze Higher Brain uitputten en daardoor veel verslaving-gevoeliger zijn door al het aanbod van (social media) consumptie met alle consequenties van dien.

Een voorbeeld van verslaving: “De afgelopen maanden ben ik elf kilo aangekomen”, bekent een manager aan mij. Deze manager is getalenteerd. Hij is de oprichter en mede-eigenaar van een groeiend bedrijf met veertig medewerkers. Deze man wordt ten volle uitgedaagd zijn leiderschap te tonen en groeit hier duidelijk in. Maar het succes van nieuwe klanten die zijn bedrijf gevonden hebben én het optuigen van innovatieve diensten en het begeleiden van organisatie-veranderingen binnen het bedrijf vergt veel van hem. Zijn persoonlijke groei gaat gepaard met een emotionele rollercoaster waarbij er niet alleen successen zijn maar ook verliezen. Terwijl het Higher Brain lange uren maakt, eist het driftsysteem zijn plek op: er wordt van alles ‘naar binnen geschoven’; waar is de zelfbeheersing?

Zelfbeheersing als zelfsturing

Uit de psychologisch experiment bleek (de zogenaamde Marshmallow test) bleek dat de kinderen die in staat waren om zich te beheersen en de Marshmallow niet meteen opaten, op latere leeftijd beter opgewassen te zijn tegen verslavingen en volhardender om een gezond leven te leiden. Maar is zelfbeheersing in de situaties die zoveel van ons vergen nog wel een sleutel tot zelfsturing?

De vraag is hoe we onze Higher Brain de energie én de pauzes kunnen geven die het nodig heeft om ons te helpen om uitdagende situaties het hoofd te bieden waarin er veel van ons gevraagd wordt. Wat kunnen we op het werk doen in plaats van ’s avonds op de bank te ploffen en dan pas onze pauze nemen om niets te hoeven doen en vanuit een verlangen ‘niet meer te hoeven nadenken’ (PFC-uitschakeling) dan versuft een programma te kijken? Of op het werk ons onvrijwillig over te geven aan snoeperijen en andere verslavingsgevoelig gedrag? 

20 tips voor mindpower bij zelfsturing

De 20 tips heb ik verdeeld over vier gelukscompetenties uit het boek Geluk op het werk? Train je gelukscompetenties!: Vitaliseren, Spelen en Verbindend Communiceren en Precensing. 

Vitaliseren: grijp het!

• 1) Het drift systeem werkt volgens de weg van de minste weerstand. Maak hier gebruik van door overal ‘brainfood’ voor het grijpen te leggen. Bij brainfood kun je denken aan eten met ingrediënten als noten, bessen, advocado’s, vette vis, broccoli- en spinazie salades of smoothies. Alles wat de hersenen voldoende energie-bouwstenen geeft.

• 2) Maak er een gewoonte van de dag te beginnen met het klaarzetten van waterkannen, desnoods met smaakmakers als citroen, munt en bessen. Dit helpt ook om alles ‘grijpklaar’ te maken.

• 3) Het lichaam en de geest hebben voor emotionele en creatieve processen veel energie nodig. Het is goed mogelijk dat je systeem in deze periodes juist extra bouwsystemen nodig heeft.

• 4) Gun jezelf PFC-pauzes door bijvoorbeeld 3-minuten mindfulness meditaties te luisteren. Zorg dat dit ook gemakkelijk te doen is – een snelkoppeling op je bureaublad met een koptelefoon die je zo kunt oppakken. Alsof je alleen even een knopje hoeft in te drukken. Bauer refereert bij mindfullness aan diverse experimenten in het onderwijs: na  meditatieve concentratie oefeningen gekoppeld werden aan yoga-elementen bleken er duidelijke positieve effecten, zowel bij kinderen als bij leerkrachten.

Spelen

• 5) Gun jezelf een PFC pauze door gemakkelijk jezelf even af te leiden met sport en spel op het werk. Maak het je gemakkelijk: jongleerballen op het bureau, een klein ping-pong tafeltjes of een dartbord aan de muur. Iets wat je snel en gemakkelijk afleiding geeft en je in beweging brengt. Hierna kun je weer even een periode je concentreren

Schoonheidscreatie

• 6) Het beïnvloeden van je onbewuste gemoedstoestand noemt Bauer “sublimale beïnvloeding”. Bij Schoonheidscreatie richt je een ruimte zo in dat je er blij van wordt. Ontwerper Ingrid Fetell Lee beschrijft in Vrolijkheid. De verrassende kracht van alledaagse dingen om plezier en geluk te creëren welke elementen in je omgeving kunnen bijdragen aan schoonheidscreatie omdat “de fysieke wereld is juist een krachtige hulpbron voor gezonder en gelukkiger leven.” Fetell Lee spreekt zelfs van een healing environment: de omgeving die genezend is. Er is zelfs een speciaal kleurenspectrum ontwikkeld voor ziekenhuizen. Hier zijn enkele tips geven hoe we onze gemoedstoestand kunnen ondersteunen:

Sprekende kleuren en licht geven energie.

• 7) Verheffing en lichtheid geeft een sense of elevation
• 8) Ongerepte natuur en open ruimte zoals: de zee en grote ramen geeft een gevoel van vrijheid.
• 9) Sprankeling en uitbarstende vormen zoals bloemen, is feestelijk
• 10) Cirkels en bubbels wordt geassocieerd met spelen.
• 11) Weelderigheid, verscheidenheid en variëteit getuigt van overvloed.
• 12) Balans, symmetrie en flow brengt harmonie.
• 13) Contrast en speelse grilligheid verrast.
• 14) Onzichtbare krachten en illusies zoals sterren, noorderlicht en feeën geven een gevoel van magie.
• 15) Opbloeien, groei en ronde lijnen lenteknoppen aan de takken, frisgroen gras geeft een gevoel van vernieuwing.

Wat ondersteunt verder de Higher Brain?

Sociale steun en positieve feedback als hulpbronnen: 

• 16) Uit de geluksliteratuur blijkt dat een fijne sfeer en prettige samenwerking met collega’s belangrijke beïnvloeders van werkgeluk zijn. Gelukkig mensen hebben een sociaal netwerk dat steunend en ‘upliftend’ is. De capaciteit hiervoor zit o.a. in het onderste deel van de PFC. Bauer noemt dit de zogenaamde “ik – jij” koppeling. Dit is de toeganspoort voor de ander om jouw geluksgemoedstand te beïnvloeden en omgekeerd. Hoe sterker deze ik-jij koppeling in de PFC, hoe sterker je het sociale netwerk.

• 17) Het basis-systeem grijpt naar surrogaten als we niet vervuld zijn in emotionele basisbehoeftes. Met onze fysieke basisbehoeftes zoals eten en drinken komt het meestal wel goed. Wellicht hebben we ook nog tijd om te bewegen en te sporten. Maar door hoge werkdruk en lange werkuren worden emotionele basisbehoeftes als sociale en emotionele verbondenheid ondergesneeuwd. Maak plek voor gelukscompetenties als Verbindend Communiceren en Presencing. Creëer ruimte waar je kunt spreken over hoe je je voelt en er even alle aandacht en ruimte is om tot rust te komen. Dit zou je bijvoorbeeld kunnen doen met de zogenaamde Authentieke Dialoog of zogenaamde ‘dyades’: een soort mindfulness oefening die je in tweetallen kunt doen.

• 18) Praat met elkaar over ontwikkelingsperspectieven. Het gevoel dat je samen bouwt, met elkaar praat over een gedeelde toekomstvisie en het gevoel ergens naar toe te werken zorgen ervoor dat je zelfsturing een kracht wordt waarin je je creatiekracht ten volle gebruikt ten behoeve van iets groters, in verbinding met een ander.

• 19) Priming: zorg dat je een overleg begint met een positief rondje zodat dit ‘vooraan’ in het bewustzijn is.

• 20) Om zelfsturing goed te kunnen doen, heb je nieuwe neurologische paden nodig om traditionele ideeën te laten varen. Het is verstandig om nieuwe gewoontes dagelijks te trainen, want ook hier geldt: “Use it or Loose it.”

Wil je meer weten floreren met zelfsturing?

Of een persoonlijke sessie over zelfsturing?

Neem contact op voor meer informatie