Cirkelen
Herken je dat gevoel binnen je team? Je werkt hard, maar er lijkt geen vooruitgang te zijn. Alles voelt alsof je in rondjes draait, zonder écht verder te komen. Een van mijn klanten, een teamlid dat ik coachte, beschreef dit treffend met een metafoor: “Het voelt alsof we telkens weer op een rotonde rijden. Je draait rond en bent steeds weer terug waar je begonnen bent.” Dit is een herkenbare situatie voor veel teams. Een ander team waarmee ik werkte, maakte al meer dan een jaar afspraken waar niemand zich aan hield. Keer op keer werden er nieuwe afspraken gemaakt, maar dit leek niet te helpen.
Dit fenomeen, waarin teams blijven hangen in herhaling, wordt in de cirkelen genoemd. Een term uit de Deep Democracy, de studie die de dynamiek in teams bestudeert. Cirkelen betekent dat een team steeds terugkomt op dezelfde gesprekken, dezelfde afspraken, of dezelfde agendapunten. Het lijkt alsof het team telkens weer terug bij af is. Cirkelen betekent dat er iets is wat steeds opnieuw opduikt, zonder dat er een echte doorbraak komt. Dit kan gaan om argumenten die telkens herhaald worden, een agendapunt dat steeds doorgeschoven wordt, of een document dat steeds opnieuw beoordeeld moet worden zonder dat het goedgekeurd wordt.
Oorzaken van Cirkelen
Wanneer een team vastzit in cirkelen, zijn er vaak onderliggende oorzaken. Het kan betekenen dat:
- Het team zich niet bewust is van wat er écht speelt.
- Het pijnpunt in de onderstroom nog niet is aangeraakt.
- Er een onderliggende tegenstelling is waar het team steeds tussen heen en weer beweegt.
- Er een conflict vermeden wordt.
Teams vermijden vaak het aangaan van spanningen. Ze blijven op veilige afstand van wat de Deep Democracy een hot spot noemt: de plek waar het écht pijnlijk wordt. In plaats daarvan blijven ze aan de rand van deze spanning staan, zonder erin te durven springen. Dan ontstaat cirkelen. Laten we dit eens uitdiepen.
Edge Behaviour: op de rand van de doorbraak
Het fenomeen dat een team blijft cirkelen omdat ze aan de rand blijven staan, wordt in de Deep Democracy “edgen” genoemd. De vertaling van edge is ‘rand’. Het gedrag dat je ziet bij edge behaviour is wegvluchten van het pijnpunt, soms bewust en soms onbewust. Bijvoorbeeld door snel over te stappen op een ander onderwerp, of door door te vragen als een lastig punt wordt genoemd of door af te dwalen. Het team staat op het punt om informatie uit de onderstroom naar boven te laten komen, maar doet het toch niet vanwege het ongemak om te bewegen richting het conflict.
Edge behaviour voelt vaak aan als “bijna daar,” maar toch niet volledig. Je herkent het gevoel dat er iets moet veranderen, maar het lukt simpelweg niet. Het is alsof je op de drempel staat van een omslagpunt, maar nog niet durft over te stappen.
De Authentieke Dialoog als Doorbraak
Een krachtige manier om cirkelen te doorbreken is de Authentieke Dialoog. Dit teamcoachingsinstrument kan je vinden in het Handboek Teamcoaching en Intervisie met de Authentieke Dialoog. Het grote voordeel van deze methode is dat het team een mindshift kan doormaken. Door het team de ruimte te geven om dieper te gaan en de pijnpunten aan te raken, wordt het kwantumveld zichtbaar. Dit betekent dat de diepere lagen van het teambewustzijn aan het licht komen, waardoor echte verandering mogelijk wordt.
Toch heeft de Authentieke Dialoog ook zijn beperkingen. Als het team ervoor kiest om de hot spot te vermijden en niet verder wil gaan dan de oppervlakte, blijft het team hangen in cirkelen en edgen. Er zijn dan andere teamcoach interventies die het team helpen om een doorbraak te maken uit de Deep Democracy.
Werkvormen voor doorbraken uit Deep Democracy
Om te voorkomen dat teams blijven cirkelen, biedt de methode van Deep Democracy werkvormen die een doorbraak kunnen forceren. Een van de krachtige technieken is het niet gevoerde gesprek of het twistgesprek. In deze werkvormen worden de standpunten van teamleden fysiek in de ruimte opgesteld. Alle tegenstellingen worden uitgesproken, zonder censuur.
De reflectieronde die volgt, is cruciaal. In deze fase gaat elk teamlid bij zichzelf na wat hen daadwerkelijk geraakt heeft. Dit is geen oppervlakkige constatering zoals “er is veel onmacht in de groep,” maar een persoonlijke reflectie op wat er gevoelsmatig of inzichtelijk binnengekomen is. Het doel van de ; het niet gevoerde gesprek’ als werkvorm is om door te gaan tot elk teamlid geraakt is op een gevoelslaag of een nieuw persoonlijk inzicht heeft opgedaan.
Naar actie: slagkracht in het team
Als het team de diepere lagen voldoende heeft verkend en de onderstroom helder is geworden, is het belangrijk om het team te begeleiden in het nemen van een besluit. Dit geeft het team slagkracht. Door te handelen vanuit een gezamenlijk gedragen inzicht, kan het team niet alleen uit het cirkelen breken, maar ook effectief vooruitgang boeken. Het besluitvormingsproces wordt dan een natuurlijk vervolg op het dieper liggende werk dat is gedaan.
Hoe Doorbreek je Cirkelen? Een Stappenplan
- Trek een externe facilitator aan
Een externe facilitator kan het team helpen patronen te doorbreken. Deze persoon heeft een frisse blik en zit niet vast in de dynamieken van het team. De facilitator kan helpen de onderliggende pijnpunten te benoemen en het team te begeleiden om door het ongemak heen te werken. - Erken het bewustzijn van verandering
Een doorbraak begint vaak bij één of enkele teamleden die het beu zijn om steeds in rondjes te draaien. Dit bewustzijn kan leiden tot een mindshift in het hele team: we willen stoppen met cirkelen. - Maak de onderstroom zichtbaar
Er zijn verschillende manieren om de onderstroom in een team zichtbaar te maken. Een krachtig hulpmiddel hierbij is de Authentieke Dialoog. Dit begint met een check-in waarin teamleden worden uitgenodigd om dieper te gaan. Vragen zoals “Wat heeft je geraakt?” of “Welk deel van jou wil hier niet zijn?” kunnen helpen om de onderstroom te ontdekken. Een andere optie is om met kaartensets te werken. Bijvoorbeeld: Kies een positieve en een negatieve emotie uit een set gevoelskaarten om weer te geven hoe je je de afgelopen maand hebt gevoeld - Geef een ‘Weerbericht’
Na de check-in geeft de facilitator een samenvatting van de thema’s die naar boven komen. In de methode van Deep Democracy wordt dit het weerbericht genoemd. Het doel is om neutraal en objectief te benoemen wat er speelt, zodat het team bewust wordt van wat zich in de onderstroom afspeelt. Dus in plaats van: “Andrea zei dat ze verdrietig is”, zeg je als facilitator: “Er is een gevoel van verdriet.” - Ontdek de tegenstellingen
Cirkelen ontstaat vaak door onzichtbare tegenstellingen in de onderstroom. De facilitator helpt het team om deze tegenstellingen bloot te leggen, zoals ‘hiërarchie’ versus ‘zelfsturing’. Door deze tegenstellingen te benoemen, wordt het spanningsveld in het team zichtbaar. - Beweeg richting de Hot Spot
Wanneer een team zich richting de hot spot begint te bewegen, worden de pijnpunten zichtbaar die ze voorheen vermeden. Op dit moment kun je als facilitator twee wegen inslaan: je kunt de Authentieke Dialoog gebruiken om de tegenstellingen uit te diepen, of je kunt met behulp van technieken uit Deep Democracy de polarisatie nog duidelijker maken, zodat het team een doorbraak kan forceren. - Begeleid naar besluitvorming
Als het team voldoende diepgang heeft bereikt, is het tijd om de volgende stap te zetten: besluitvorming. Dit zorgt ervoor dat het team niet alleen inzichten verwerft, maar ook daadkrachtig verder kan. Besluitvorming geeft het team de kracht om het nieuwe inzicht om te zetten in actie en zo een blijvende verandering teweeg te brengen.
Wil je graag cirkelen doorbreken in je team? Vraag een adviesgesprek aan zodat we stappen kunnen maken!
