Vertrouwenscontactpersoon (hierna afgekort als VCP) is een rol waar ik recentelijk voor gevraagd ben om op termijn te vervullen door het bestuur van mijn sportvereniging. Op de ALV van de vereniging waren er al enkele vertrouwenscontactpersonen, maar er werd op de ALV nog expliciet gevraagd naar een vrouw ‘voor het evenwicht’. De voorzitter zag mijn profiel en vroeg of ik bereid was om alvast een cursus Vertrouwenscontactpersoon te volgen, die een keer in het jaar door de gemeente werd georganiseerd.
Na de discussies in de samenleving over grensoverschrijdend gedrag op het werk en in de sportwereld, leek het me goed om erin te verdiepen.
Waarom een vertrouwenscontactpersoon?
Na onderzoek over grensoverschrijdend gedrag bleek het waarborgen van veiligheid in de sport essentieel. Om deze reden heeft de Nederlandse Olympische Comité Nederlandse Sport Federatie (NOCNSF) het concept van de Vertrouwenscontactpersoon geïntroduceerd.
Wat is de aanleiding voor het ontstaan van een Vertrouwenscontactpersoon volgens de NOCNSF? Wat zijn de taken van een Vertrouwenscontactpersoon? Wat wordt verstaan onder grensoverschrijdend gedrag? Wat zijn de categorieën? Hoe bereid je een introductie-tekst wanneer iemand iets wil melden? Naar welke partijen kan je doorverwijzen? En wat is de rol van het Centrum Veilige Sport bespreken als een belangrijke bron van ondersteuning?
Aanleiding
De NOCNSF heeft de vertrouwenscontactpersoon in het leven geroepen als reactie op zorgwekkende incidenten van grensoverschrijdend gedrag in de sportwereld. Deze incidenten hebben aangetoond dat er behoefte is aan een betrouwbaar aanspreekpunt voor sporters, trainers, coaches en andere betrokkenen om meldingen te doen en ondersteuning te krijgen bij situaties van grensoverschrijdend gedrag. Een voorbeeld uit de rapportage “Grensoverschrijdend gedrag in de sport”:
Wat zijn de taken van een vertrouwenscontactpersoon
De VCP heeft als belangrijkste taak het bieden van een luisterend oor aan degenen die te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag in de sport. Ze bieden vertrouwelijkheid, advies en ondersteuning aan slachtoffers, maar ook aan degenen die beschuldigd worden van grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast helpen ze bij het informeren over mogelijke vervolgstappen en het doorverwijzen naar de juiste instanties.
Let wel: De kaders voor de VCP gelden voor georganiseerde sporten die vallen onder de NOC NSF. Sportscholen die daar niet bij horen worden niet gedefinieerd als ‘georganiseerde sport’.
De meest recente functieomschrijving van de VCP kan je downloaden op de site van het NOC NSF.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Grensoverschrijdend gedrag omvat alle vormen van gedrag die de grenzen van het acceptabele overschrijden en schadelijk kunnen zijn voor de fysieke, emotionele of psychische gezondheid van betrokkenen. Het kan variëren van pesten, intimidatie en discriminatie tot seksuele intimidatie en misbruik.
Grensoverschrijdend gedrag kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën, waaronder fysiek geweld, psychisch geweld, intimidatie, discriminatie en pesten.
Introductietekst
Wanneer iemand iets wil melden bij een Vertrouwenscontactpersoon, wordt vaak een introductie-tekst gebruikt om het gesprek op gang te brengen. Hieronder een voorbeeld:
“Goed dat je bent gekomen. Ik heb de rol als Vertrouwenscontactpersoon van onze sportvereniging. Mijn naam is [Naam Vertrouwenscontactpersoon] en ik sta hier klaar om naar je te luisteren en je te ondersteunen in elke situatie waarin je je onveilig of ongemakkelijk voelt.
Als Vertrouwenscontactpersoon begrijp ik hoe belangrijk het is om een veilige en respectvolle omgeving te creëren in de sport. Ik ben hier om je te helpen bij het omgaan met grensoverschrijdend gedrag, zoals pesten, intimidatie, discriminatie, of andere ongewenste situaties.
Voordat ik naar je verhaal luister, vind ik belangrijk dat je weet dat het gesprek vertrouwelijk is maar niet geheim. Ik ben verplicht een korte melding te maken bij het bestuur – dat mag ook anoniem – zodat het bestuur kan nadenken hoe ze beleid maken hoe ze dit soort incidenten in de toekomst kunnen maken. Bij strafbare feiten of bij situaties waarin andere leden van de sportvereniging in gevaar komen, heb ik ook een meldingsplicht.
Mijn rol is niet alleen om te luisteren, maar ook om je te informeren over mogelijke vervolgstappen en je door te verwijzen naar de juiste instanties als dat nodig is.”
Doorverwijzen
Afhankelijk van de aard en ernst van de situatie kan een Vertrouwenscontactpersoon doorverwijzen naar verschillende instanties, zoals het Centrum Veilige Sport, sportbonden, politie, of andere relevante hulporganisaties. Het Centrum Veilige Sport is een belangrijke bron van informatie en ondersteuning voor zowel Vertrouwenscontactpersonen als betrokkenen in de sportwereld. Het biedt begeleiding, advies en training om een veilige sportomgeving te bevorderen en grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.
10 Tips ter voorbereiding
Tijdens de training ontvingen we diverse documenten en een presentatie met daarin wat meer gedetailleerde definities. Dat zorgde voor veel discussie bi de deelnemers aan deze training: wat hoort er nu wel bij de VCP en wat niet? Voor mij werd duidelijk:
- Je bent de eerste opvang als iemand zich bij je meldt. Je fungeert niet als hulpverlener. Je doet geen ‘hoor en wederhoor’ met alle partijen. Voorkom om je mening op te dringen bij de melder. Hierdoor zorg je voor ‘neutrale steun’.
- Kies bij een persoonlijk LIVE gesprek voor een neutrale locatie om af te spreken.
- Degene die zich meldt help je om eigen regie te houden: wat wil degene zelf verder ondernemen met deze melding? Dus na je introductie-tekst, en nadat je actief geluisterd hebt naar de melder, stel je de vraag: wat zou je ermee willen? Als de melder het niet weet, geef dan de mogelijkheden door. Iemand die grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar wil maken, kan met verschillende partijen hierover in gesprek: de VCP, maar ook het Centrum voor Veilige Sport, de sportbond, chatten met FIER of direct met het bestuur in gesprek gaan.
- Kies 1 bestuurslid waarmee je afspraken maakt om je meldingen inzichtelijk te maken.
- Na ieder melding stuur je een korte mail naar het bestuur of anders als er geen meldingen zijn voorgevallen 1 keer per jaar een overzicht naar het bestuur. Je mag geen verslagen bewaren, in verband met de wet op de privacy.
- Het gaat om grensoverschrijdend gedrag in de “sport context”. Dat betekent dat samen na een sport activiteit naar huis fietsen en daarna iets drinken samen óók tot sport context behoort.
- Je mag met een minderjarig kind niet in gesprek zonder toestemming van de ouders. De ouder is in de lead.
- Voorkom dat je een moraalridder wordt of politie agent gaat spelen binnen de sportvereniging.
- Materiaal die de sportvereniging kan gebruiken bij voorlichting is voorhanden.
- Geniet van het (veilig) sporten!
Maak jezelf bekend als vertrouwenscontactpersoon
Jezelf bekend maken kan op de ALV, in een korte nieuwsbrief en op de narrow casting (het scherm met informatie over de sportvereniging). In dit geval nam de sportvereniging een kort berichtje op in hun maandelijkse nieuwsbrief dat ik eerder op de facebook groep had geplaatst:
“Afgelopen dinsdag volgde ik de tweede avond van de cursus tot Vertrouwenscontactpersoon voor deze watersportvereniging. We kregen een functieprofiel voor een VCP die up-to-date was voor 2023. Een flink document van 7 pagina’s, waarvan de laatste 4 ging over de verantwoordelijkheden, kaders en werkwijze. Het waarom, wat en hoe van een VCP heeft de trainster in samenwerking met de contactpersoon van de gemeente heel duidelijk gemaakt. Bij een aantal cursisten waren vooral veel “wat-als” vragen. Wat als je als VCP iets ziet gebeuren, wat doe je dan? Wat als er een melding wordt gemaakt, en je meldt het bij het bestuur? Wat als je een functie hebt als trainer, kan je dan ook VCP zijn?
De kaders zijn op zich helder, er is veel documentatie en op de pagina www.centrumveiligesport.nl kan je veel informatie terugvinden. Zij organiseren ieder jaar een jaarlijks congres, webinars zijn terug te kijken en regelmatig zouden er inspiratie sessies voorbij komen. Iedereen was die avond ‘geslaagd’ als VCP, nu nog even kijken wat we gaan doen met al die informatie….”
