Het Kwantumveld als begrip
Het kwantumveld is een begrip van Arnold Mindell, grondlegger van Deep Democracy. Deep Democracy is een methode die niet alleen wordt gebruikt als vergadertool, maar ook als een dialoogvorm voor moedige gesprekken. In essentie helpt Deep Democracy teams en organisaties om tot heldere besluiten te komen, waarbij ook ruimte wordt gemaakt voor diverse perspectieven en emoties.
In het boek Als alle stemmen spreken (Bouckaert, Boom Uitgevers, 2023) wordt het kwantumveld behandeld als een essentieel onderdeel van Deep Democracy. ‘Als alle stemmen spreken’ is een geslaagde titel, want als zichtbaar wordt wat er allemaal speelt, kan verandering op gang komen. Deze blog is geïnspireerd door de inzichten uit dit boek, aangevuld met mijn eigen praktijkervaring en kennis uit mijn eigen boeken. Het kwantumveld dient niet alleen als metafoor, maar biedt ook een krachtige manier om de dynamieken binnen een team of organisatie te begrijpen en te beïnvloeden.
Het kwantumveld: sleutel tot dieper teambewustzijn
Een organisatie is meer dan alleen een verzameling van individuen; het is een energieveld dat deel uitmaakt van een groter veld. Dit energieveld wordt kwantumveld genoemd. Het kwantumveld bestaat uit de krachten die in de interactie tussen mensen spelen. We voelen deze krachten sterk wanneer er bijvoorbeeld spanning heerst of juist wanneer er warmte en verbinding is. Soms kan een veld verstoord of incongruent zijn, wat betekent dat teams of afdelingen niet langer op elkaar zijn afgestemd. Wanneer teams een coachingstraject volgen, kan een veldconflict veranderen in een veld van verbinding en teambewustzijn.
De dynamieken in het veld hebben een directe invloed op de teamleden. Een simpel voorbeeld: in een groep met een uitgelaten, feestelijke sfeer kan het lastig zijn om serieuze onderwerpen aan te snijden. Wil je toch een moeilijk onderwerp bespreken, dan is het belangrijk om eerst de positieve stemming te erkennen voordat je overgaat op de boodschap die de stemming mogelijk zal verstoren.
De kracht van verborgen rollen in het kwantumveld
Toen ik voor het eerst las over rollen binnen de Deep Democracy, vond ik het verwarrend. Bij een rol dacht ik aan een acteur, of sociale rollen als ouder, collega of vrijwilliger. Voor de Deep Democracy is de betekenis van rol echter veel breder.
Het kwantumveld is gevuld met “rollen”. Je kunt erachter komen wat rollen zijn door te vragen: Wat speelt een rol?
Alles wat een invloed heeft in het energieveld, speelt een rol: dit kan gaan om gedachten, idealen en waarden (mentaal), gevoelens en stemmingen (emotioneel), of fysieke sensaties zoals hoofdpijn of een knoop in je maag (fysiek). Ook archetypen, karakterstructuren en symptomen kunnen rollen vertegenwoordigen. Een ander woord voor ‘rol’ is ’thema’.
vrij naar: Bouckaert, 2023
Welke thema’s komen naar voren binnen het team?
Alles wat zichtbaar wordt in een team en als thema wordt benoemd, vormt een onderdeel van het veld. Voorbeelden van rollen zijn: ‘het kan altijd beter’, successen vieren, eenzaamheid, de visie van de leider.
De invloed van ‘Time Spirits’ en ‘Niet Ik’-Rollen
In het veld kan je dus rollen onderscheiden. Sommige rollen zijn rollen die niet alleen binnen het team voorkomen, maar ook in andere teams, organisaties of zelfs in de maatschappij als geheel. Er zijn bijvoorbeeld twee soorten rollen die overal voorkomen: de ’time spirits’ en de ‘niet ik’-rollen. Deze rollen fungeren als katalysators die het kwantumveld positief kunnen veranderen.
Mensen die thema’s als rechtvaardigheid of gelijkheid op de agenda zetten, vertegenwoordigen een tijdsgeest, een kracht die invloed heeft op de bredere context waarin het team functioneert. Deze rollen worden ’time spirits’ genoemd. Elk team heeft zijn eigen time spirits. Deze teamleden belichamen belangrijke rollen, zoals het stimuleren van empowerment binnen het team. Hierdoor kan het team groeien en een creatief proces aangaan, in plaats van geremd te worden door hiërarchische beperkingen.
Daarnaast zijn er de ‘niet-ik’-rollen, oftewel aspecten van het veld waarmee je je niet identificeert. Deze rollen bevinden zich buiten jezelf en zijn vaak lastig te begrijpen. Zo kun je je bijvoorbeeld moeilijk voorstellen hoe het voelt om je ouders te verliezen als je ze allebei nog hebt. Of een teamlid vertoont gedrag waarvan jij denkt: “Dat zou ik nooit doen.” Een verandering in het kwantumveld ontstaat mede door deze ‘niet ik’-rollen te erkennen en voor de groep zichtbaar te maken.
Karakterstructuren en polarisatie
Een ander voorbeeld van rollen die voorkomen, zijn karakterstructuren. Over karakterstructuren heb ik eerder geschreven in de blog Karakterstructuren als ingang voor transformatie. In elke team zijn er collega’s die bepaalde karakterstructuren vertegenwoordigen. Dit zijn vaak mensen die gedrag laten zien dat door anderen als zorgwekkend wordt ervaren. Hoewel deze personen vaak getraumatiseerd zijn, hebben ze ook delen van zichzelf die goed functioneren. Karakterstructuren vertegenwoordigen overlevingsgedrag. Dit overlevingsgedrag veroorzaakt soms verstoringen.
Verstoringen kunnen leiden tot polarisatie in het veld. De polarisatie verloopt in verschillende fases. In de eerste fase is de spanning voelbaar en worden patronen zichtbaar die vastgeroest zijn. Discussies ontstaan over zaken die niet de kern van het probleem raken. Vervolgens zendt het team dubbele boodschappen uit: wat gezegd wordt, komt niet overeen met wat werkelijk wordt bedoeld. In de derde fase escaleren de problemen verder: teamleden praten over elkaar in plaats van met elkaar. In de vierde fase stolt de situatie en worden aannames gezien als feiten. Teamleden met een bepaalde karakterstructuur worden gereduceerd tot een karikatuur, en de echte pijnpunten komen niet meer op tafel.
Van polarisatie naar verbinding: Hoe het kwantumveld teams transformeert. 5 manieren:
1. Maak de verstoring tot bondgenoot
Je kan verstoring zien als vijand, maar ook als bondgenoot. Bekijk de verstoring met compassie en onderzoek hoe je de verstoring kan benutten voor de groei van het team.
2. Maak alle rollen zichtbaar – laat alle stemmen spreken
Om uit deze cyclus van polarisatie te breken, is het noodzakelijk dat teamleden eigenaarschap nemen over hun eigen gedrag en projecties terugnemen. Dit is een ‘helende beweging’: het heelt de pijn. Laat zichtbaar worden hoe de rollen in de individuele teamleden leven. Maak de rollen zichtbaar en herkenbaar voor de teamleden. Bijvoorbeeld als een teamlid geleerd heeft om altijd alles alleen te doen, maar wel verlangt naar verbinding en de leegte lastig vindt om te delen. Vraag dan wie nog meer herkent dat je verbinding wil en je soms eenzaam voelt.
3. De Authentieke Dialoog: een weg naar kwantumbewustzijn in teams
De Authentieke Dialoog is een teamcoachingsinstrument dat ik heb beschreven in het boek Teamcoaching en intervisie met de Authentieke Dialoog.
Door als team regelmatig de Authentieke Dialoog te doen onder begeleiding van een ervaren facilitator, ontwikkelt het team kwantumbewustzijn. Om dit bewustzijn te ontwikkelen, leert een team de vaardigheid ‘presencing’. Precensing is een staat van zijn waarin je je vertrouwde gedachten en wereldbeeld loslaat, zodat je openstaat voor iets nieuws en onbekends. Door naar de steeds diepere lagen te luisteren die zichtbaar worden, ontstaat in het team het vermogen om te luisteren naar signalen uit het onbewuste. Dit wordt ‘superluisteren’ genoemd.
Voor superluisteren is vertragen nodig. Dit vertragen zit automatisch ingebouwd in de Authentieke Dialoog. Dit teamcoachingsinstrument werkt met een bal, waardoor alleen degenen die de bal hebben spreekt en de rest luistert automatisch. Een andere manier van vertragen ontstaat door momenten van stilte in te lassen, bijvoorbeeld met behulp van een gong. Zolang de gong klinkt, heeft iedereen de gelegenheid om in stilte te reflecteren. In die stilte kunnen thema’s, dilemma’s en polariteiten aan het licht komen die anders onzichtbaar blijven.
Tijdens de Authentieke Dialoog kan een team tot een mindshift komen. Ik heb meegemaakt dat een team door diepere inzichten en bewustwording veranderde van een veld waarin teamleden zich ‘geïsoleerd voelden van elkaar’ naar een veld waarin teamleden ’thuis kwamen’. Thuis komen bij elkaar werd het nieuwe anker dat dit team heeft laten groeien als team.
Naast de mindshift kan je in het kwantumveld een ander verschijnsel ervaren, namelijk synchroniciteit. Synchroniciteit is een verschijnsel waarbij twee ogenschijnlijk losstaande gebeurtenissen een bijzondere betekenis krijgen. Het is een fenomeen dat in het kwantumveld vaak voorkomt. Het is een teken dat de groep in verbinding staat met het grotere veld van bewustzijn.
In een internationale conferentie vertelde een van de deelnemers tijdens de Authentieke Dialoog dat ze bewust niet naar de crematiedienst is gegaan een dierbare familielid. Haar Japanse afkomst maakte het moeilijk om diepe emoties openlijk te delen met familieleden.
Veronique Kilian; uit: De Authentieke Dialoog
Ze koos ervoor om bij deze Authentieke Dialoog te zijn, want hier kon ze haar persoonlijke verhaal en gevoelens wél laten zien. De deelnemers aan deze Authentieke Dialoog waren zo geraakt en ontroerd door haar persoonlijke verhaal, dat er een veld van compassie ontstond.
Er werden door andere deelnemers herinneringen gedeeld aan dierbaren. Zo ontstond er een sfeer van diepe verbinding, een plek voor rouw, maar ook liefde. Achteraf bleek dat het moment dat de crematiedienst startte, ook het moment was dat de Authentieke Dialoog startte.
Deze twee gebeurtenissen vonden gelijktijdig plaats.
4. Ontrafel de polariteiten uit de karakterstructuren
Karakterstructuren vertegenwoordigen vaak polariteiten binnen een team of organisatie. Deze polariteiten kunnen te maken hebben met diepgewortelde thema’s, zoals:
- Filosofische idealen tegenover praktisch handelen met beide benen op de grond
- Leven vanuit tekort tegenover leven vanuit overvloed
- Autonomie tegenover afhankelijkheid
- Geluk tegenover lijden
- Essentie laten zien tegenover een perfecte buitenkant laten zien
- Kwetsbaarheid en overgave tegenover verdediging en aanval
Door de teamleden die in het team een polariserende werking hebben door hun karakterstructuren, los te zien van hun rollen, kan je in het kwantumveld een shift maken. Deze shift heeft een helende werking. Niet alleen binnen het team, maar ook in het grotere veld.
5. Erken de ‘niet ik’-rollen
Erken de ‘niet ik- rollen. Mensen met een gezonde hechting plaatsen de polariteiten van de karakterstructuren vaak buiten zichzelf, als niet-ik-rollen. Echter, medewerkers met karakterstructuren dragen deze polariteiten in zichzelf en brengen ze, bewust of onbewust, in het team naar voren. Het vermogen om deze dynamieken te herkennen en te integreren in het kwantumveld van de organisatie kan leiden tot heling en groei.
Van conflict naar creativiteit
Het kwantumveld is een krachtig model om de dynamieken binnen teams en organisaties te begrijpen. Door te werken met rollen, time spirits, en verstoringen, en door polarisatie in het veld te herkennen en te transformeren, kan een team een nieuwe staat van verbinding en bewustzijn bereiken. Het ontwikkelen van kwantumbewustzijn helpt teams om voorbij de oppervlakte te kijken. Mindshifts en synchroniciteit zijn signalen van verbinding met een grotere geheel.
Karakterstructuren, vaak gezien als verstorend, maar zijn juist sleutels tot dieper inzicht en heling. Door teamleden met polariserende karakterstructuren los te koppelen van hun rollen, kan er in het kwantumveld een verschuiving plaatsvinden. Deze shift heeft een helende werking, niet alleen binnen het team, maar ook in een groter geheel.
