Het kwantumveld laat de magie zien van wat tussen mensen beweegt. Het kwantumveld is een term uit de Deep Democracy. De Deep Democracy geeft praktische methodes voor heldere besluiten én een uitnodiging tot moedige gesprekken, waarbij ook dat wat meestal in de onderstroom blijft en niet gezegd durft te worden, eindelijk wel gehoord mag worden.
Wat aan de oppervlakte blijft en wat onder de waterlijn speelt, staat niet op zich. Alles speelt zich volgens Deep Democracy grondlegger Arnold Mindell af in het kwantumveld. Dat klinkt misschien abstract, maar in essentie is het een manier om te begrijpen wat zich tussen mensen afspeelt.
Om inzicht te krijgen in het kwantumveld, is het ontwikkelen van ‘kwantumbewustzijn’ essentieel. Om dat te bereiken, is ‘superluisteren’ nodig. Superluisteren betekent aandacht besteden aan signalen die uit het onbewuste komen – een subtiele maar krachtige manier van luisteren die voorbij de woorden gaat en diepere lagen van emoties en intenties onthult. Het vermogen tot superluisteren stelt een team in staat om de onderliggende dynamieken te herkennen en daarmee de weg te banen naar een meer verbonden en bewust samenspel.
In het boek Als alle stemmen spreken (Bouckaert, Boom Uitgevers, 2023) wordt het kwantumveld behandeld als een essentieel onderdeel van Deep Democracy. ‘Als alle stemmen spreken’ is een geslaagde titel, want als zichtbaar wordt wat er allemaal speelt, kan verandering op gang komen. Deze blog is geïnspireerd door de inzichten uit dit boek, aangevuld met mijn eigen praktijkervaring en kennis uit mijn eigen boeken. Het kwantumveld dient niet alleen als metafoor, maar biedt ook een krachtige manier om de dynamieken binnen een team of organisatie te begrijpen en te beïnvloeden.
Het kwantumveld: een organisatie is een levend veld
Een organisatie is meer dan een groep mensen. Het is een levend energieveld, ingebed in een groter veld. Dat veld is voelbaar. Denk aan de spanning voor een lastig gesprek, of de warmte in een hecht team. Als een veld verstoord is, spreken we van een incongruent veld: een situatie waarin mensen of teams niet meer goed op elkaar zijn afgestemd. In zo’n geval kunnen conflicten ontstaan. Maar wanneer een team zich bewust wordt van deze dynamiek – bijvoorbeeld door een teamcoachingstraject, kan het veld veranderen. Het conflict maakt dan plaats voor verbinding, samenwerking en bewustzijn.
Rollen in het veld
Toen ik voor het eerst las over rollen binnen de Deep Democracy, vond ik het verwarrend. Bij een rol dacht ik aan een acteur, of sociale rollen als ouder, collega of vrijwilliger. Voor de Deep Democracy is de betekenis van rol echter veel breder.
Het kwantumveld is gevuld met “rollen”. Je kunt erachter komen wat rollen zijn door te vragen: Wat speelt een rol?
Alles wat een invloed heeft in het energieveld, speelt een rol: dit kan gaan om gedachten, idealen en waarden (mentaal), gevoelens en stemmingen (emotioneel), of fysieke sensaties zoals hoofdpijn of een knoop in je maag (fysiek), maar ook abstractere zaken als archetypen, karakterstructuren en trauma.
vrij naar: Bouckaert, 2023
Alles wat een rol speelt in het teamveld doet mee: gedachten en idealen (mentaal), gevoelens en stemmingen (emotioneel), én lichamelijke signalen zoals een knoop in je maag of hoofdpijn (fysiek). Ook thema’s die in het team worden genoemd of die zich herhalen in gesprekken zijn uitingen van rollen het kwantumveld.
Rollen hebben invloed. In een team met een uitgelaten, vrolijke sfeer kan het lastig zijn om moeilijke onderwerpen aan te snijden. Wanneer tóch een gevoelig thema wordt ingebracht, helpt het om eerst erkenning te geven aan de positieve stemming, zodat er het lastige onderwerp beter land in het team.
Specifieke rollen: time spirits en de niet-ik rollen
Time spirits zijn rollen die niet alleen in het team leven, maar ook in de bredere organisatie of maatschappij. Denk aan iemand die steeds inclusiviteit of gelijkheid ter sprake brengt. Zij geven stem aan grotere thema’s in de tijdgeest.
Daarnaast bevat het kwantumveld ook de zogenaamde niet-ik-rollen: aspecten die teamleden moeilijk kunt bevatten, omdat ze buiten hun eigen beleving liggen. Deze rollen worden vaak zichtbaar via anderen buiten het team. Bijvoorbeeld: een manager die zich ten koste van anderen verrijkt. De rol ‘zelf verrijking’ leeft niet in het team, maar een team kan er mee te maken hebben. Time spirits helpen om deze externe beelden te verwoorden en voelbaar te maken voor het team, zodat deze maatschappelijke thema’s bespreekbaar worden. Dat kan alleen als teamleden contact maken met hoe de rol in henzelf speelt. Bijvoorbeeld waarin is er sprake van ‘zelfverrijking’ bij zichzelf.
Verstoring als bondgenoot
In het kwantumveld wordt het perspectief op lastig gedrag anders. Teamleden die gedrag laten zien vanuit overlevingsmechanismes, gebaseerd op subtiel trauma, hebben ook een krachtige, authentiek deel in zich. Om dit overlevingsgedrag te duiden, biedt de theorie van karakterstructuren helpen een framework om de soorten overlevingsgedrag te benoemen. Over karakterstructuren heb ik eerder geschreven in de blog Karakterstructuren als ingang voor transformatie. In elke team zijn er collega’s die bepaalde karakterstructuren vertegenwoordigen.
Polarisatie door overlevingsgedrag
Overlevingsgedrag – zoals zeggen dat er niets aan de hand is terwijl het hele team problemen ziet, of spreken op een manier die niet authentiek is – lijkt verstorend, maar het vervult juist een essentiële rol in het veld. Ze belichamen iets dat aandacht vraagt. Verstoringen zijn niet de vijand – ze zijn boodschappers. Ze laten zien waar het schuurt, waar het wringt, en waar iets geheeld wil worden. Polarisatie is het gevolg wanneer deze signalen genegeerd worden.
Hoe ontstaat polarisatie? Polarisatie verloopt meestal in vier fases:
- De eerste signalen – De spanning stijgt. Discussies gaan over bijzaken. Gedragspatronen raken vastgeroest.
- Dubbele boodschappen – Wat mensen zeggen, klopt niet met wat ze werkelijk voelen. De kern blijft onbenoemd.
- Roddelen en splitsing – Er wordt niet meer met elkaar, maar over elkaar gesproken.
- Stolling – Aannames worden feiten. Mensen worden tot karikatuur gemaakt. De ruimte om elkaar echt te ontmoeten verdwijnt. Daarmee worden de teamleden die gedragsaspecten van karakterstructuren laten zien, alleen nog maar gezien als de karakterstructuur.
Polarisatie begint te keren als als teamleden compassievol kijken naar zich zelf. Als teamleden de vraag beantwoorden: “Wat draag je zelf bij aan het patroon? Kun je verantwoordelijkheid nemen voor jouw aandeel in wat er gebeurt in het team?”
Werken met het kwantumveld: 5 tips
Hoe ga je om met verstoringen en polarisatie in het kwantumveld? Deze 5 tips helpen:
- Zie verstoring als kans – In plaats van te strijden tegen het ongemak, kun je verstoring omarmen als ingang tot verandering. Stel jezelf de vraag: Wat wil deze verstoring ons laten zien?
- Neem eigenaarschap – Als teamleden projecties terug te nemen, komen teamleden dichter bij zichzelf. Daardoor ontstaat er meer ruimte voor de kwetsbaarheid en essentie van iedereen. Maak zichtbaar wat leeft – zowel de pijn als het niet-helpende gedrag van de overlevingsstrategieën en authenticiteit, de potentie tot de beste versie van iemand.
- Ontwikkel kwantumbewustzijn – Maak gebruik van superluisteren: luisteren naar wat zich onder de oppervlakte afspeelt. In de Authentieke Dialoog bijvoorbeeld, luister naar wat er in de stilte tussen de woorden zichtbaar wordt, wat écht belangrijk is. De gong in de dialoog helpt die stilte te creëren: zolang hij klinkt, spreken we niet. Zo ontstaat vertraging en verdieping.
- Ontrafel de polariteiten – Elke karakterstructuur draagt een polariteit in zich. Bijvoorbeeld:
- Terugtrekken ↔ Jezelf laten zien
- Tekort ↔ overvloed
- Samen ↔ Alleen
- Geluk ↔ lijden
- Essentie ↔ buitenkant
- Kwetsbaarheid ↔ kracht
5. Erken de niet-ik-rollen – Ook rollen in het kwantumveld waar teamleden zich niet mee identificeren, spelen een rol in de teamdynamiek. Door ze te benoemen, wordt dit een rol die zichtbaar wordt en daardoor kan de spanning ontspannen. Mensen met een gezonde hechting plaatsen de polariteiten van de karakterstructuren vaak buiten zichzelf, als niet-ik-rollen. Echter, medewerkers die gedrag laten zien die te duiden zijn vanuit de karakterstructuren, dragen zowel de onvervulde behoeftes als de overlevingsstrategie als polariteiten in zichzelf en brengen ze, bewust of onbewust, in het team naar voren. Het vermogen om deze dynamieken te herkennen en te integreren in het kwantumveld van de organisatie kan leiden tot heling en groei.
De Authentieke Dialoog: een weg naar kwantumbewustzijn in teams
De Authentieke Dialoog is een teamcoachingsinstrument dat ik heb beschreven in het boek Teamcoaching en intervisie met de Authentieke Dialoog.
Door als team regelmatig de Authentieke Dialoog te doen onder begeleiding van een ervaren facilitator, ontwikkelt het team kwantumbewustzijn met ‘superluisteren’.
Voor superluisteren is vertragen nodig. Dit vertragen zit automatisch ingebouwd in de Authentieke Dialoog. Dit teamcoachingsinstrument werkt met een bal, waardoor alleen degenen die de bal hebben spreekt en de rest luistert automatisch. Een andere manier van vertragen ontstaat door momenten van stilte in te lassen, bijvoorbeeld met behulp van een gong. Zolang de gong klinkt, heeft iedereen de gelegenheid om in stilte te reflecteren. In die stilte kunnen thema’s, dilemma’s en polariteiten aan het licht komen die anders onzichtbaar blijven.
Tijdens de Authentieke Dialoog kan een team tot een mindshift komen. Ik heb meegemaakt dat een team door diepere inzichten en bewustwording veranderde van een veld waarin teamleden zich ‘geïsoleerd voelden van elkaar’ naar een veld waarin teamleden ’thuis kwamen’. Thuis komen bij elkaar werd het nieuwe anker dat dit team heeft laten groeien als team.
Naast de mindshift kan je in het kwantumveld een ander verschijnsel ervaren, namelijk synchroniciteit. Synchroniciteit is een verschijnsel waarbij twee ogenschijnlijk losstaande gebeurtenissen een bijzondere betekenis krijgen. Het is een fenomeen dat in het kwantumveld vaak voorkomt. Het is een teken dat de groep in verbinding staat met het grotere veld van bewustzijn.
In een internationale conferentie vertelde een van de deelnemers tijdens de Authentieke Dialoog dat ze bewust niet naar de crematiedienst is gegaan een dierbare familielid. Haar Japanse afkomst maakte het moeilijk om diepe emoties openlijk te delen met familieleden.
Veronique Kilian
Ze koos ervoor om bij deze Authentieke Dialoog te zijn, want hier kon ze haar persoonlijke verhaal en gevoelens wél laten zien. De deelnemers aan deze Authentieke Dialoog waren zo geraakt en ontroerd door haar persoonlijke verhaal, dat er een veld van compassie ontstond.
Er werden door andere deelnemers herinneringen gedeeld aan dierbaren. Zo ontstond er een sfeer van diepe verbinding, een plek voor rouw, maar ook liefde. Achteraf bleek dat het moment dat de crematiedienst startte, ook het moment was dat de Authentieke Dialoog startte.
Deze twee gebeurtenissen vonden gelijktijdig plaats. Wat een synchroniciteit!
Synchroniciteit: tekenen van het kwantumveld
Wie het kwantumveld gaat doorziet, ziet ‘synchroniciteit’. Synchroniciteit, een verschijnsel waarbij twee ogenschijnlijk losstaande gebeurtenissen een bijzondere betekenis krijgen, is een fenomeen dat in het kwantumveld vaak voorkomt. Het is een teken dat de groep in verbinding staat met het grotere veld van bewustzijn.
Tot slot
Het kwantumveld helpt ons om voorbij gedrag te kijken, en te zien wat er werkelijk leeft in een team of organisatie. Verstoring is geen probleem, maar een richtingaanwijzer. Polarisatie is een uitnodiging tot reflectie. En overlevingsgedrag en de onderliggende pijn worden geen obstakels, maar poorten naar heling.
Als we het lef hebben om te vertragen, te luisteren en ons bewustzijn te openen, kan een team het kwantumveld transformeren van eenzaam en onveilig naar een krachtig veld van verbondenheid.
Wil jij ook teamcoaching? Neem dan contact op met Veronique Kilian
